Τι είναι το τεμπέλικο μάτι (αμβλυωπία);
Φυσιολογικά τα μάτια συνεργάζονται με τον εγκέφαλο για να αποδώσουν την αίσθηση της όρασης. Τα μάτια εστιάζουν τις προσπίπτουσες σε αυτά ακτίνες του φωτός στον αμφιβληστροειδή και από εκεί στέλνονται τα νευρικά σήματα μέσω των οπτικών νεύρων στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου. Τα μάτια στέλνουν οπτικά μηνύματα στον εγκέφαλο για να εκπαιδευτούν τα οπτικά νεύρα. αμβλυωπία καλείται η κατάσταση κατά την οποία το ένα από τα δύο μάτια δεν συνεργάζεται με τον εγκέφαλο άρα προκαλείται μείωση της όρασης από αυτό το μάτι. Η αμβλυωπία είναι σημαντική αιτία μονόφθαλμης ελάττωσης της όρασης σε παιδιά, νέους και ατόμων μέσης ηλικίας. Αν δεν θεραπευθεί μέχρι την ηλικία 6-7 ετών τότε η μειωμένη όραση του αμβλυωπικού ματιού μένει και μετά την ενηλικίωση.
Πως δημιουργείται η αμβλυωπία;
Αμβλυωπία δημιουργείται από οποιαδήποτε κατάσταση αναγκάζει το μάτι να μην προσηλώνει καθαρά σ΄ένα στόχο. Έτσι η εντολή που δίνεται στον εγκέφαλο δεν είναι σωστή, δεν βλέπουν καθαρά και έτσι η όραση παραμένει θολή. Εάν τα πρώτα χρόνια της ζωής ο εγκέφαλος δεν εκπαιδευτεί να βλέπει καθαρές εικόνες και να τις μετατρέπει σε οπτική πληροφορία τότε το μάτι είναι αμβλυωπικό. Υπάρχει η στραβισμική αμβλυωπία η οποία οφείλεται σε λανθασμένη ευθυγράμμιση των ματιών. Εξ ανοψίας αμβλυωπία (αποκλεισμός οπτικού άξονα του ματιού) λόγω παρεμπόδισης οπτικών ερεθισμάτων στο μάτι (κερατίτιδα, καταρράκτης,βλεφαρόπτωση κ.α.). Διαθλαστική αμβλυωπία λόγω υψηλών διαθλαστικών σφαλμάτων (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) ή ανισομετρωπία (υψηλή διαφορά διάθλασης στους δύο οφθαλμούς). Γι’ αυτό στην ηλικία των 3 ετών είναι απαραίτητη η οφθαλμολογική εξέταση για να διαγνωσθεί έγκαιρα οποιοδήποτε διαθλαστικό σφάλμα.
Πως βελτιώνεται η αμβλυωπία;
Επειδή ο εγκέφαλος έχει εκπαιδευτεί να βλέπει μια θολή εικόνα με το αδύναμο μάτι πρέπει να εκπαιδευτεί ξανά να βλέπει μια καθαρή εικόνα. Αυτό επιτυγχάνεται με γυαλιά αλλά είναι πιθανόν η οπτική οξύτητα του αδύναμου ματιού να μην φτάσει 10/10. Για το λόγο αυτό εφαρμόζεται δοκιμασία κάλυψης στο δυνατό μάτι ώστε το αμβλυωπικό να γίνει πιο δυνατό.
Τι είναι η αμφοτερόπλευρη αμβλυωπία;
Η αμφοτερόπλευρη αμβλυωπία σημαίνει ότι και τα δύο μάτια έχουν αρκετούς βαθμούς υπερμετρωπία ή αστιγματισμό. Τότε άμεσα το παιδί πρέπει να βάλει γυαλιά. Σε ασύμμετρη αμβλυωπία κλείνουμε το δυνατό μάτι ή χρησιμοποιούμε σταγόνες ατροπίνης η όραση από το καλό μάτι να είναι θολή.
Πόσο χρόνο διαρκεί η κάλυψη του αδύναμου ματιού για την αντιμετώπιση της αμβλυωπίας;
Παρότι με την έναρξη της θεραπείας η βελτίωση της όρασης εμφανίζεται άμεσα, το πιο σημαντικό αποτέλεσμα απαιτεί κάποιους μήνες. Όταν η όραση βελτιωθεί τότε γίνεται θεραπεία συντήρησης με κάλυψη του ματιού 1-2 ώρες ανά ημέρα. Η συντηρητική θεραπεία πάλι διαρκεί αρκετούς μήνες.
Πώς είναι η ζωή του παιδιού κατά την δοκιμασία κάλυψης;
Οι δραστηριότητες που καλύπτουν το πρόγραμμα του παιδιού μπορούν να συνδυαστούν με τις προβλεπόμενες ώρες που θα φοράει το παιδί το κάλυπτρο. Όσο τα μάτια είναι ανοιχτά τα οπτικά ερεθίσματα θα επεξεργαστούν από το αμβλυωπικό μάτι. Μπορείτε να μιλήσετε με το παιδί ώστε η κάλυψη του ματιού να είναι σε αγαπημένες του δραστηριότητες όπως τηλεόραση ή χρήση tablet, ηλεκτρονικών υπολογιστών ώστε να το δεχτεί πιο ευχάριστα. Έχει αποδειχτεί ότι η κάλυψη κατά την διάρκεια της μελέτης των μαθημάτων ή της ζωγραφικής διεγείρει πιο πολύ τον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την ταχύτερη βελτίωση της όρασης.
Μπορεί να γίνει η κάλυψη στο σχολείο;
Οι διδακτικές ώρες στο σχολείο είναι μια σημαντική ευκαιρία για κάλυψη γιατί το παιδί βρίσκεται σ’ ένα περιβάλλον που απαιτεί πειθαρχία. Έτσι και με την βοήθεια του δασκάλου η κάλυψη του αμβλυωπικού ματιού στο σχολείο είναι εφικτή και αποδοτική.
Η αμβλυωπία χειρουργείται;
Η αμβλυωπία δεν διορθώνεται χειρουργικά όπως ο στραβισμός. Η επέμβαση στους μυς του ματιού διορθώνει μόνο μια απόκλιση ή βοηθάει στην ευθυγράμμιση των ματιών. Στο στραβισμό η ευθυγράμμιση των ματιών με εγχείριση δεν αίρει κατά κανόνα το αίτιο της αμβλυωπίας που είναι η κεντρική απώθηση και δεν συμβάλλει στην θεραπεία της αμβλυωπίας.
Μπορεί η αμβλυωπία να υποτροπιάσει;
Αν η θεραπεία της αμβλυωπίας γινόταν με κάλυψη 6 ώρες ανά ημέρα η απότομη διακοπή αυξάνει την πιθανότητα υποτροπής της αμβλυωπίας. Η διακοπή κάλυψης πρέπει να γίνει προοδευτικά.
Τι συμβαίνει αν η θεραπεία της αμβλυωπίας δεν έχει αποτέλεσμα;
Όταν δεν αποδίδει η θεραπεία είναι φρονιμότερο να διακοπεί. Είναι σημαντικό τα παιδιά με ομόπλευρη αμβλυωπία να προστατεύουν το καλό μάτι με γυαλιά έτσι ώστε να μην τραυματιστεί. Τα παιδιά μπορούν ν’ ανταποκριθούν κανονικά στις δραστηριότητες τους. Νεότερες θεραπείες για την αμβλυωπία είναι η χρήση γυαλιών με υγρούς κρυστάλλους.